Függelék:Sanskrit-English/dd





ḍa

  1. ḍa the 3rd cerebral consonant (pronounced like d in drum by slightly turning the tip of the tongue upwards [Page 430, Column ]
  2. • and often in Bengal like a hard r)

ḍakāra

  1. ○kāra m. the letter ḍ TPrāt. iv, 38 Sch.

ḍa

  1. ḍa m. a sound L.
  2. • a kind of drum W.
  3. • fear L.
  4. • submarine fire L.
  5. • Siva L.
  6. • (ā), f. a Ḍākinī L.
  7. • a basket &c. carried by a sling L.

ḍakkārī

  1. ḍakkārī f. the Cāṇḍāla lute L.

ḍaṅgara

  1. ḍaṅgara m. = ḍiṅg○ L.
  2. • throwing (or 'an expression of contempt') L. (also ḍiṅg○)
  3. • (ī), f. a kind of gourd L.

daṅgārī

  1. daṅgārī f. = ○garī L.

ḍap

  1. ḍap cl. 10. Ā. ḍāpayate, to accumulate Dhātup. xxxiii, 4

ḍam

  1. ḍam cl. 1. P. (p. ○mat) to sound (as a drum) Prab. iii, 14

ḍama

  1. ḍama m. a despised mixed caste (son of a Cāṇḍāli and a Leṭa) BrahmaP.

ḍamara

  1. ḍamara m. (n. L.) a riot, tumult VarBṛS. Kathās. c Pārśvan. iv, 186
  2. • cf, ḍām○

ḍamarin

  1. ḍamarin m. a sort of drum BhP. viii, 10, 7

ḍamaru

  1. ḍamaru (m. L.) id. Rājat. ii, 99 Prab.iii, 14
  2. • surprise L.

ḍamaruyantra

  1. ○yantra n. a kind of pan Bhpr.

ḍamaruka

  1. ḍamaruka m. (n. L.), ○kā, ī. = ○rin Vātsyāy. &c

ḍamp

  1. ḍamp cl. 10. Ā., vḷ. for √ḍap

ḍamb

  1. ḍamb cl. 10. ○bayati, to push, throw Vop. (cf. Dhātup. xxxii, 132)
  2. • cf. vi-

ḍambara

  1. ḍambara m. great noise, loud assertion of (in comp.), verbosity Kathās. cvii, 5 Pratāpar. Sāh.
  2. • entanglement, multitude, mass
  3. Mālatīm. Mcar. Kathāsḷxxi.
  4. • beauty Uttarar. Viddh.
  5. • N. of an attendant of Skanda MBh. ix, 2541
  6. • of a Gandharva Hariv. (v. l. ḍumb○)
  7. • cf. ā-

ḍambaranāman

  1. ○nāman mfn. having a high-sounding name, Mālatim. i, 4/5

ḍambura

  1. ḍambura ? Hcat. i, 9, 49

ḍambh

  1. ḍambh cl. 10. Ā., vḷ, for √ḍap

ḍambha

  1. ḍambha m. N. of a man Rājat. viii, 1135
  2. • (ā), f. N. of a weapon Buddh. L.

ḍayana

  1. ḍayana See √ḍī

ḍalaka

  1. ḍalaka See ḍall○

ḍalana

  1. ḍalana m.= ḍall○

ḍallaka

  1. ḍallaka n. a Dūlī carried on men's shoulders by means of a stick and ropes like the beam and strings of a balance (also ḍalaka W.) BrahmaP.
  2. • m. N. of a man Rājat. vii, . 189 and 198

ḍallana

  1. ḍallana m. N. of a scholiast on Suśr.

ḍavittha

  1. ḍavittha m. N. of a man (named along with Ḍittha
  2. • cf. ḍāmbhiṭṭa) Pāṇ. 1-2, 45 Sch. (kapittha Kāś.) Bādar. ii, 4, 20 Sch. Sāh. ii, 4/5 a wooden antelope L.

ḍahāla

  1. ḍahāla in Prākṛit for daśârṇa Bālar. iii, 39/40
  2. • cf. ḍāh○

ḍahu

  1. ḍahu ○hū m. Artocarpus Lakuca L.

ḍāka

  1. ḍāka m. an imp attending Kālī Kālac. v, 38

ḍākinī

  1. ḍākinī f. (of ○ka Pāṇ. 4-2, 51 Pat.) a female imp attending Kālī (feeding on human flesh) BhP.x BrahmaP. MārkP. Kathās. (ḍāginī, cī, cviii f.) (cf. śāk○)
  2. • N. of a locality ŚivaP. i, 38, 18

ḍākinītva

  1. ○tva n. the condition of a female imp Daś. xi, 302

ḍāginī

  1. ḍāginī Prākṛit form for dākinī (q.v.) Kathās.

ḍāgineya

  1. ḍāgineya ○yaka, N. of a gambler, cxxi, 33ff

ḍāṃkṛti

  1. ḍāṃkṛti f. = ṭaṃkṛta Prab. iii, 14

ḍāṅgarī

  1. ḍāṅgarī f. = ḍaṅg○ L.

ḍātkṛti

  1. ḍāt-kṛti f. (= ḍāṃ-
  2. • ṭaṃ-kāra) howling, Mālatim. v, 19

ḍābhī

  1. ḍābhī N. of a family, Ratnak

ḍāmara

  1. ḍāmara mfn. 'causing tumult (ḍam○.)', extraordinary, surprising Mālatīm. (-tva n. abstr.) Gīt. xii, 23
  2. • m. surprise, sight L.
  3. • = ḍam○ L.
  4. • a lord (probably= baron, knight) Rājat.
  5. • a N. of 6 Tantras (yoga-, śiva-, durgā-, sārasvata-, brahma-, gandharva-)
  6. • of an attendant of Śiva, Brahmap

ḍāmaratantra

  1. ○tantra n. N. of a Tantra, Nirnayas. ii, 7

ḍāmarabhairavatantra

  1. ○bhairava-tantra n. N. of a Tantra

ḍāmarava

  1. ḍāmarava mfn. coming from a drum, Hastar

ḍāmbhiṭṭa

  1. ḍāmbhiṭṭa m. N. of a man, man of Dāmbhiṭṭa's kind (?mentioned along with Ḍitthā
  2. • cf. ḍavittha) Pāṇ. 5-1, 1 19 Vārtt. 5 Pat. [Page 430, Column ]

ḍāmbhiṭṭatva

  1. ○tva n. an act of a man of Dhāmbhiṭṭa's kind ib.

ḍāla

  1. ḍāla a branch, Śīl. on Ācār. ii

ḍālima

  1. ḍālima m. = ḍāḍima L. Sch.

ḍāhala

  1. ḍāhala m. pl. N. of a people (= cedi L.
  2. • sg. their country L.) Romakas. Ratnak.

ḍāhādhīśa

  1. ḍāhâdhī7śa m. a Ḍāhala prince Vcar. xviii, 95

ḍāhāla

  1. ḍāhāla m. pl. (cf. ḍah○) = ○hala Vcar. xviii, 93

ḍāhuka

  1. ḍāhuka m. = ḍātyūha, a gallinule L.

ḍikkarikā

  1. ḍik-karikā = ḍik-karī, Śīl

ḍiṅgara

  1. ḍiṅgara m. a servant L.
  2. • a rogue, cheat L.
  3. • = ḍaṅg○ (q.v
  4. • 'a fat man' W.) L.

ḍiḍimāṇaka

  1. ḍiḍimāṇaka m. N. of a bird of the Pratuda class Suśr.
  2. • (ḍiṇḍimāṇava Car. i, 27.)

ḍiṇḍika

  1. ḍiṇḍika N. of a mouse MBh. v

ḍiṇḍibha

  1. ḍiṇḍibha m. a water-snake L.

ḍiṇḍima

  1. ḍiṇḍima m. a kind of drum, vii, ix Hariv. (once ○mā f. 14836) R. v Kathās. (once n. xci, 23) &c. (ifc. f. ā Amar.)
  2. • great noise, murmuring, clamour, loud assertion Kād. Bālar. Vcar. (-tva n. abstr.) &c
  3. • Carissa Carandas L.
  4. • mfn. humming Kād. ii, 154

ḍiṇḍimeśvaratīrtha

  1. ḍiṇḍimêśvaratīrtha n. N. of a Tīrtha RevāKh. cccxi

ḍiṇḍimāṇava

  1. ḍiṇḍimāṇava See ḍiḍimāṇaka

ḍiṇḍira

  1. ḍiṇḍira m. = hiṇḍ○, os sepiae L.

ḍiṇḍiramodaka

  1. ○modaka n. garlic L.

ḍiṇḍīra

  1. ḍiṇḍīra (m. L.) = ○ḍira Vcar.
  2. • (ifc.f. ā) Kathās.

ḍiṇḍiśa

  1. ḍiṇḍiśa = ṭiṇḍ○ = tindiśa Bhpr.

ḍiṇḍīra

  1. ḍiṇḍīra See ○ḍira

ḍittha

  1. ḍittha m. N. of a man, man of Ḍittha's kind (?
  2. • 'a handsome dark-complexioned man conversant with every branch of learning' L.
  3. • cf. ḍavittha and ḍāmbhiṭṭa) Pāṇ. 5-1, 119 Vārtt. 5 Pat. (also -tā f. -tva n. 'an act of a man of Ḍittha's kind') ; i, 2, 45 Kāś. Bādar.ī, 4, 20 Sch. Kpr. Sāh. ii, 4/5 Tarkas. 59
  4. • a wooden elephant L.

ḍip

  1. ḍip ḍimp, ḍimbh, cl. 10. Ā. ḍepayate, ḍimp○, ḍimbh○, to heap together Dhātup. xxxiii, 4: cl. 4. 6. 10. P. ḍipyati, ḍipati, depayati (v. l. ṭep○ Vop.), Ā. ḍimbayate, to throw Dhātup.

ḍim

  1. ḍim (a Sautra root), to injure

ḍima

  1. ḍima m. a dramatic exhibition of a siege (as of Tripura-dāha, q.v.) Daśar. Pratāpar. Sāh.
  2. • a kind of mixed caste BrahmaP. i, 10, 105

ḍimp

  1. ḍimp ḍimb, See √ḍip

ḍimba

  1. ḍimba (m. n. L.) 'affray, riot', &hibar; ○bâhava
  2. • m. an egg, Mālatim. Pañcar.
  3. • a chrysalis W.
  4. • the recently-formed embryo L.
  5. • (for ○mbha) a new-born child, a child L.
  6. • a young animal W.
  7. • an idiot Rājat. vii, 1074 ; viii, 1707
  8. • a ball W.
  9. • a humming top Naish. xxii, 53
  10. • the body Śiś. xviii, 77
  11. • the lungs L.
  12. • the spleen L.
  13. • the uterus W.
  14. • Ricinus communis L.
  15. • cf. ujjūṭa-, jala-

ḍimbayuddha

  1. ○yuddha n. affray, riot W.

ḍimbāhava

  1. ḍimbâhava m. id. Mn.v, 95 MBh. i, 1219

dimbikā

  1. dimbikā f. a lustful woman L.
  2. • a bubble L.
  3. • = moṇaka, or śoṇ○ (Bignonia indica) L.

ḍimbh

  1. ḍimbh See √ḍip

ḍimbha

  1. ḍimbha m. (cf. mba) a new-born child, child, boy, young animal
  2. Śak. Hāl. Naish. Bālar. Pañcar. ŚāṅkhGṛ. Sch.
  3. • an idiot Mālatīm. Sāh.
  4. • a young shoot Naish. viii, 2
  5. • an egg Pañcar.
  6. • N. of a Dānava Hariv. ii, 102, 10
  7. • (ā), f. an infant L.
  8. • cf. toya-

ḍimbhacakra

  1. ○cakra n. N. of a mystical diagram

dimbhādimbha

  1. dimbhâdimbha = ḍimbâhava (?) Hcat. i, 6

ḍimbhaka

  1. ḍimbhaka m. ikā f. a new-born child, young animal Śak. (in Prākṛit, v. l.)
  2. • m. N. of a general of Jarā-saṃdha MBh. ii, 576 and 601 ff. Hariv.

ḍilli

  1. ḍilli ○llī, the town Delhi

ḍī

  1. ḍī cl. 1. 4. Ā. ḍayate, ḍī́yate (cf. Naigh. ii, 14 Pāṇ. 7-2, 10 Vārtt. 7 Pat.
  2. • pf. ḍiḍye, viii, 4, 54 Kāś.
  3. • pr. p., ḍayamāna, 59 Kāś.
  4. • aor. aḍayiṣṭa Vop.) to fly Dhātup.
  5. • cf. uḍ-, prôḍ-

ḍayana

  1. ḍayana n. a bird's flight L.
  2. • a palanquin L.

ḍīna

  1. ḍīna mfn. (cf. Pāṇ. 7-2, 14 ; viii, 2, 45, Kāś.) flown, flying W.
  2. • n. a bird's flight MBh. viii, 1899 f
  3. • cf. ati-, abhi-, ava-, ni-, nir-, parā-, pari-, punar-, &c

ḍīnaḍīnaka

  1. ○ḍīnaka n. flying reiteratedly ib. [Page 431, Column ]

ḍuḍubha

  1. ḍuḍubha m.= ḍuṇḍ○ L. Sch.

ḍuṇḍu

  1. ḍuṇḍu f. id. L.

ḍuṇḍubha

  1. ḍuṇḍubha m. a kind of lizard, i, 984ff. ; vii, 6905 (B
  2. • ifc. f. ā) Kathās. xiv, 74 and 83 f

ḍuṇḍula

  1. ḍuṇḍula m. a small owl L.

ḍunduka

  1. ḍunduka m.= ḍāhuka, a gallinule L.

ḍumba

  1. ḍumba m. vḷ. for ḍomba, q.v
  2. • cf. go-

ḍumbara

  1. ḍumbara v. l. for ḍamb○, q. V

ḍula

  1. ḍula g. balâdi

ḍuli

  1. ḍuli f. = duli, a turtle L. Sch.

ḍulikā

  1. ḍulikā f. a kind of wagtail L.

ḍulī

  1. ḍulī f. a kind of pot-herb (cillī-) L.

ḍulya

  1. ḍulya g. balâdi

ḍūlūvaiśvānara

  1. ḍūlū-vaiśvānara n. N. of a Tīrtha Rasik. xi, 79

ḍerikā

  1. ḍerikā f. a musk rat Āp. i, 25, 13

ḍoḍa

  1. ḍoḍa m. N. of a royal family, Ratnak
  2. • (ī), f. -kṣupa-ḍoḍa-muṣhṭi Pañcad. ii, 71

ḍoḍīyā

  1. ḍoḍīyā f. N. of a royal family, Ratnak

ḍoḍahī

  1. ḍoḍahī f. a kind of flute

ḍoma

  1. ḍoma m. a man of low caste (living by singing and music), Tantr

ḍomba

  1. ḍomba m. id. VarBṛS. lxxxvii, 33 (v. l. ḍumba) Kathās.xiii, 96ff. Rājat. vf
  2. • N. of a man, vii, 1070 and 1136
  3. • (ī), f. a kind of drama Daśar. i, 8 Sch.

ḍombulī

  1. ḍombulī f. (in music) a kind of measure

ḍora

  1. ḍora m. n. a string BhavP.

ḍoraka

  1. ḍoráka n. (= dor○) id. ib.

ḍoraḍī

  1. ḍoraḍī f. a kind of Solanum L.

ḍolā

  1. ḍolā f. = ḍolā, a swing Bālar. vii

ḍauṇḍubha

  1. ḍauṇḍubha mfn. belonging to a ḍuṇḍubha MBh. i, 1006

ḍval

  1. ḍval (= √ṭval). See ā-.